انرژیگازمقالات علمی

اقدامات اصلاحی الگوی مصرف در حوزه صنعت گاز

“این حرکت (اصلاح الگوی مصرف) گامی اساسی در روند پیشرفت و عدالت است چرا که بیماری اسراف از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشکلات گوناگونی بوجود آورده و آینده کشور راتهدید می کند.”
مقام معظم رهبری
بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، ایران دومین کشور جهان از نظر پرداخت یارانه انرژ ی با رقم ۳۷ میلیارد دلار می باشد. مصرف سرانه انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از ۵ برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با ۲۲۵ میلیون نفر جمعیت، ۲برابر چین با یک میلیارد و۳۰۰میلیون نفر و ۴ برابر کشور هند با ۱میلیارد و ۱۲۲میلیون نفر جمعیت است که با مقایسه شاخص شدت مصرف انرژی در ایران با بسیاری از کشورهای جهان، شاهد وضعیت ناهنجار بهره برداری از انرژی هستیم.
در بخش ساختمان و مسکن، ایران بر اساس آمار و ارقام منتشر شده، متوسط مصرف انرژی به ازای هر متر مربع در ایران ۶/۲برابر متوسط مصرف در کشورهای صنعتی است که در بعضی شهرهای کشورمان این رقم به حدود ۴ برابر می رسد.
ایران پس از کشورهای آمریکا و روسیه در رتبه سوم مصرف جهان قراردارد. میزان مصرف گاز طبیعی در ایران از ۶۸ میلیارد مکعب در سال ۲۰۰۱ با متوسط رشد سالانه ۳/۱۰ درصد به ۱۲۳میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۸رسید.
سرمایه گذاری در بخش توسعه صادرات گاز که از اهداف مهم شرکت ملی گاز می باشد، مستلزم همکاری مشترکین جهت صرفه جویی مصرف گاز و رعایت الگوی مصرف است. برآورد کارشناسان بیانگر این است که امروزه هزینه احداث هرفاز پالایشگاه گاز ۲تا۳ میلیارد دلار و هزینه احداث هر کیلومتر خط لوله ۵۶ اینچ ۲ میلیارد تومان است که پیش بینی ها نشان می دهد هر سال باید ۳۰۰۰ کیلومتر خط جدید احداث شود که این رقم با صرفه جویی در هزینه های مصرف تا حدی تعدیل خواهد شد.
اصلاح الگوی مصرف گاز طبیعی را می توان در۶ بخش تقسیم بندی و برنامه ریزی کرد :
۱- فرایندهای بالادستی (اکتشاف، استخراج، پالایش و انتقال گاز طبیعی )
۲- فرایند توزیع (ایستگاه های تقلیل فشار CGS وTBS و شبکه توزیع شهری )
۳- مشترکین خانگی و رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در مرحله طراحی و اجرای واحدهای مسکونی
۴- بخش صنعت وکشاورزی
۵-بخش عمومی
۶- بخش حمل ونقل

۱٫اصلاح الگوی مصرف در فرایندهای بالادستی :
قطر، به عنوان شریک ایران در میدان گازی پارس جنوبی، بهره برداری از این منابع را۱۰ سال زودتر از ما آغاز کرده است و محاسبات بین المللی نشان می دهدکه تاکنون ۴۵ میلیارد دلار بیشتر از ایران از این میدان مشترک برداشت کرده است. بنابر آخرین آمار وارقام اعلام شده در بهمن ماه ۸۷ ، پارس جنوبی ۱۴٫۲ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی دارد که ارزش سهم ایران از آن معادل ۲۸٫۶% از مجموع ذخایر نفت وگاز کشور است .
با توجه به این که در سند چشم انداز جامع بیست ساله صنعت نفت، جهت پوشش دادن به نیاز روز افزون داخلی و بالابردن میزان صادرات به سرمایه گذاری معادل ۱۷۲٫۶۴ میلیارد دلار نیاز خواهیم داشت، اصلاح الگوی مصرف در تمامی زمینه های خانگی، صنعتی، نیروگاهی و عمومی می تواند تاحدی تعدیل کننده این حجم بالای سرمایه مورد نیاز باشد.
انجام فعالیت های ممیزی و بهینه سازی مصرف انرژی در پالایشگاه ها و کاهش میزان انرژی مصرفی در ایستگاه های تقویت فشار از عمده ترین فعالیت های صرفه جویی در بخش بالادستی صنعت گاز به شمار می رود.
۲٫اصلاح الگوی مصرف در فرایند توزیع:
تمامی زیر مجموعه های فرایند توزیع که با مسئولیت شرکت های گاز استانی انجام می شود، این پتانسیل را دارند که در خصوص بهینه سازی و اصلاح الگوی مصرف انرژی در این فرایند، فعالیت های پژوهشی و مهندسی مجددی انجام دهند. ذیلاً به برخی از مهم ترین زمینه های پژوهشی مرتبط با اصلاح الگوی مصرف در فرایند توزیع اشاره می شود:
۱- رعایت دقیق استانداردها و دستورالعمل ها در طراحی بهینه خطوط تغذیه و شبکه توزیع
۲- استفاده از توربواکسپندرها جهت بازیابی انرژی هدر رفته گاز در ایستگاه های تقلیل فشار
۳- بهینه سازی هیتر های خطی در ایستگاه های CGS و TBS
۴- اجرای طرح استحصال LNG از فرایند تقلیل فشار ایستگاه های CGS وTBS
۵- بازدید و کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری
۶- اصلاح فیلتراسیون در ایستگاه ها
۷- تجدید نظر در دستورالعمل های بهره برداری ،تعمیرات و نگهداری تجهیزات و تأسیسات
۸- بهینه سازی و کنترل کیفیت دقیق تر اقلام مصرفی در مراحل تقلیل فشار ، تغذیه و توزیع
۹- نظارت دقیق برعملکرد پیمانکاران پروژه های گازرسانی
موارد ذکر شده از مهم ترین راهکارهای اصلاح فرایند توزیع جهت صرفه جویی در مصرف انرژی در این مرحله است. در این بخش که متولی اصلی آن در سطح کشور، شرکت های گازاستانی می باشند، پروژه های تحقیقاتی و پژوهشی گسترده ای از مدت ها پیش آغاز شده است که بیش از ۴۲% از فعالیت های تحقیقاتی و قراردادهای پژوهشی منعقده در شرکت ملی گاز ایران مربوط به این حوزه و امور مرتبط با آن بوده است .
۳٫اصلاح الگوی مصرف توسط مشترکین خانگی :
۲۵% از کل انرژی کشور دربخش خانگی مصرف می شود که سهم عمده آن مربوط به گاز است. آخرین الگوی مصرف مصوبه هیئت وزیران در تاریخ ۱۳ مرداد سال ۸۷ اعلام شده است.
تجاوز از الگوی مصرف علاوه بر هزینه اضافی برای مشترکین، احتمال قطع گاز مشترکین پرمصرف را به دنبال خواهد داشت که این مسئله باعث ایجاد مشکل در وصول مطالبات شرکت گاز و نهایتاً نقصان در خدمات رسانی به سایر همشهریان خواهد شد.
آمارها نشان می دهد که ۳۲% مصرف گاز دربخش خانگی توسط خانوارهای دهک های ۸ به بالا که ۱۰% مشترکین هستند مصرف شده و۶۸% باقیمانده توسط ۹۰% بقیه مشترکین مصرف شده است. براساس طرح پلکانی گاز بها، دهک های اول و دوم شامل تخفیف کامل و دهک های سوم تا هفتم شامل الگو می شوند و در دهک های بالاتر، مشترکین خارج از الگو و مشمول جریمه می گردند.
رعایت الزامات مقررات ملی ساختمان در زمان طراحی و اجرای پروژه های مسکونی، پیاده سازی پارامترهای مذکور در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان با همکاری سازمان نظام مهندسی ساختمان می تواند نقش عمده ای در کاهش مصرف انرژی بخش خانگی داشته باشد که ذیلاً به بخشی از آن ها اشاره می شود:
• عایق کاری دیواره های خارجی، کف و بام و ایجاد یک پوسته تقریباً آدیاباتیک برای ساختمان
• نصب پنجره های دوجداره با قاب های فلزی ترمال بریک، چوبی یا PVC
• عایق کاری لوله ها و تجهیزات سرمایشی وگرمایشی و عایق کاری کانال های هوا
• نصب سیستم های کنترل موضعی دما نظیر شیرهای ترموستاتیک و سیستم های کنترل هوشمند مرکزی موتورخانه
• انتخاب موقعیت جغرافیایی مناسب برای اتاق های داخلی ساختمان جهت جذب انرژی گرمایی خورشید
• استفاده از سقف کاذب در سرویس های بهداشتی و شیر آلات استاندارد با هدف صرفه جویی در مصرف آب گرم
• پرهیز از استفاده گرمایشی از شومینه ها به دلیل راندمان حرارتی بسیار پایین
• استفاده از مصالح استاندارد و مشبک جهت دیوارکشی ساختمان
• درزبندی پنجره ها،درب ها و پوشاندن پنجره های معمولی و قدیمی درفصول سرد سال
• تنظیم دمای هوای داخل اتاق دررنج ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتیگراد
بخش عمده‌ای از مصرف انرژی در ساختمان صرف گرمایش محیط، گرمایش آب و پخت و پز می‌گردد. نحوه استفاده از این سوخت و کاربردهای مختلف خانگی نشان می دهدکه ۷۱ درصد برای گرمایش محیط (موضعی)، ۲۲ درصد برای گرمایش آب و ۷ درصد برای پخت و پز می‌باشد. با توجه به مصارف یاد شده بهینه سازی مصرف سوخت و انتخاب تجهیزات و لوازم خانگی با راندمان انرژی بالاتر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۴٫ اصلاح الگوی مصرف در بخش صنعت:
آمار ارائه شده توسط مرکز اندازه گیری و توزیع مصرف شرکت ملی گاز ایران، حاکی از رشد ۲۳ درصدی مصرف صنایع در سال ۸۷ نسبت به سال ۸۶ بوده که این موضوع با عنایت به خلق ارزش افزوده از گازطبیعی در مشترکین صنعتی بسیار ارزشمند و قابل توجه است. بر ‌اساس ماده ۳۳ آیین نامه اجرایی ماده ۱۲۱ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دولت (تنفیذ شده در ماده ۲۰ قانون برنامه چهارم)، صنایعی که معیار مصرف سوخت آن ها به تصویب رسیده باشد، تا یک سال پس از تاریخ تصویب، مهلت خواهند داشت که میزان مصرف سوخت خود را تا رقم مصوب کاهش دهند، در غیر این صورت مشمول جریمه افزایش بهای قیمت سوخت به میزان ۲۰% خواهند شد.
چند نمونه از این الگوهای تدوین شده به شرح ذیل است:
سیمان ۹۰ متر مکعب گاز طبیعی به ازاء هر تن سیمان ۲۶/۰۳/۸۲
تایر و تیوب ۶۱۰ متر مکعب معادل گازطبیعی بر تن تولید تایر و تیوب ۱۷/۰۹/۸۲
روغن نباتی ۱۸۰ متر مکعب معادل گازطبیعی بر تن تولید روغن نباتی ۱۱/۱۱/۸۲
در بسیاری از صنایع عمده، مهم و قدیمی کشور ما از استانداردهای مصرف انرژی جهانی و الگوی مصرف ارائه شده هنوز فاصله زیادی داریم که آمار نگران کننده ای برای بخش انرژی و حتی رقابت صنعتی کشور در بازارهای جهانی بوده و عرضه محصولات با قیمت تمام شده بالاتر، توان رقابتی تولید کنندگان مارا نیز کاهش داده است.
به عنوان مثال :
صنعت قند ایران با حدود ۱۱۰ سال قدمت دومین صنعت قدیمی‌کشور است. سالانه بیش از ۶ میلیون تن چغندر و ۶ میلیون تن نیشکر تولید می‌شود. تولید شکر از چغندر حدود ۷۵۰۰۰۰ تن و از نیشکر حدود ۶۰۰۰۰۰ تن است. مصرف سرانه سالانه حدود ۲۸ تا ۳۰ کیلوگرم می‌باشد. متوسط مصرف سوخت در ایران به ازای یک تن شکر حدود ۸۰۰ متر مکعب گاز طبیعی است در حالی که این شاخص در کشورهای اروپایی یک چهارم این مقدار است.
شرکت های گاز استان ها با هدف ایجاد ارزش افزوده از سوخت گاز طبیعی تلاش زیادی را در امر گازرسانی به صنایع بکار بسته اند. به عنوان مثال در استان قزوین حضور صنایع فرایندی بزرگ همچون سیمان، کارخانجات شیشه، کارخانجات تولید مواد شیمیایی و مواد شوینده، نیروگاه بزرگ ۲۰۰۰ مگاواتی شهید رجایی و شهرک های صنعتی تازه تأسیس و در شرف تأسیس باعث شده که شرکت گاز استان قزوین ۷۵% میزان مصرف گاز طبیعی را به صنایع و نیروگاه اختصاص دهد. از سوی دیگر، دیدگاه توسعه محور مسئولین برای ایجاد تولید ملی و اشتغال پایدار سبب گردید که این شرکت به لحاظ جذب مشترکین صنعتی در سال گذشته رتبه چهارم کشوری را به خود اختصاص دهد که این امر اگرچه این شرکت را در خدمات رسانی به صنایع کشور ممتاز کرده است ولی مسئولیت سنگین صیانت از انرژی گاز طبیعی و تلاش برای مصرف بهینه آن را نیز به همراه دارد.
۵٫اصلاح مصرف در بخش عمومی:
در بخش عمومی نیزکه در حدود ۵ درصد از کل انرژی کشور مصرف می شود سازمان ها و نهادهای متولی آن باید با توجه به مباحث صرفه جویی در ساختمان و نیز بکارگیری سیستم های هوشمند سرمایشی و گرمایشی توجه خاص به فرایند اصلاح الگوی مصرف داشته باشند.
۶٫اصلاح الگوی مصرف در بخش حمل ونقل :
ایران از نظر ارائه بنزین ارزان سومین کشور و از نظر میزان یارانه پرداختی به این کالا نخستین کشور در میان کشورهای جهان است و بیش از ۳۶درصد کل مصرف بنزین خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ در ایران مصرف شده است. متوسط مصرف سوخت خودروهای بنزینی در کشورمان حدود ۱۱لیتر در روز است؛ در حالی که متوسط مصرف سوخت در کشورهای دیگر نظیر آلمان و ژاپن ۵/۲ ، در انگلیس ۵/۳، در فرانسه ۹/۱، در کانادا ۵/۶ودرکشور آمریکا۳/۷ لیتر در روز است . هر ۱۰سال یکبار میزان مصرف سوخت در ایران ۲برابر می شود اما این نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا ۲درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی جهان در حدود هر ۵۰ سال یکبار ۲ برابر می شود یعنی ایران در مقایسه با میانگین جهانی ۴ تا ۵ برابر بیشتر سوخت مصرف می کند. هم اکنون ۹ درصد سوخت جهان در ایران و از سوی تنها یک درصد جمعیت جهان مصرف می شود و هر ساله بیش از ۳۸ درصد از بودجه سالانه دولت ایران به یارانه بنزین اختصاص می یابد درحالی که در صورت مصرف استاندارد و با تغییر فرهنگ مصرف از بنزین به گاز طبیعی، می توان با جلوگیری از واردات بنزین و حتی اقدام به صادرات آن، به ارزش افزوده بالاتری دست یافت.
با توجه به این که هنوز کابرد گاز طبیعی در صنعت حمل و نقل کشور در ابتدای راه قرار دارد توجه به تجهیز و توسعه ایستگاه های CNG در سطح استان می تواند به عنوان یک پارامتر کلیدی در دستور کار شرکت گاز استان قزوین و شرکت گازخودرو ایران قرار گیرد. هم اکنون حدود ۱۰ درصد انرژی مصرفی در بخش حمل و نقل از گاز طبیعی تأمین می شود که با توجه به ارزش افزوده بالای فرآورده های نفتی باید جایگزینی سوخت های مایع با CNG در دستور کار اصلی بخش حمل ونقل قرارگیرد.
در استان قزوین هم اکنون ۲۶ جایگاه سوخت گاز CNG درحال خدمات رسانی می باشد که فقط ۱۴ ایستگاه در سال ۸۷ به بهره برداری رسیده و ۲۲ پروژه دیگر نیز در لیست برنامه های آتی قرار دارد.
منبع مطالب :
http://www.nigc.ir/

نوشته های مشابه

یک نظر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

دکمه بازگشت به بالا